ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ : Για Το Νομοσχέδιο ΑΣΟ - Κοινωνική Οικονομία

Το Επόμενο Βήμα για την Αλληλέγγυα & Συνεργατική Οικονομία

Η αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία [ΑΣΟ] στην Ελλάδα αναπτύσσεται ως αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνικών κινημάτων των τελευταίων ετών. Γεννήθηκε μέσα στα εγχώρια κινήματα για την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση και διαχύθηκε κοινωνικά με τον ερχομό της κρίσης και την παλίρροια του κινήματος των πλατειών. Μέσα από την ΑΣΟ τα οριζόντια μη αντιπροσωπευτικά κινήματα της χώρας έχουν αποκτήσει μία απτή παραγωγική διάσταση και μία σχετική δυνατότητα υλικής αναπαραγωγής των μελών τους αλλά και, μέσα από την αλληλοβοήθεια, μελών των πιο αδύναμων κοινωνικών ομάδων. Οι κινηματικές δομές της ΑΣΟ θεσμίζονται και λειτουργούν όχι τόσο σε τυπικό όσο κυρίως σε άτυπο επίπεδο, λειτουργώντας κατά βάση εκτός της κρατικής ρύθμισης. Αυτό τις καθιστά αφενός μη μετρήσιμες και άρα «αόρατες» για την αγοραία οικονομία και αφετέρου ευάλωτες στην κρατική καταστολή. Οι νεαρές δομές της ΑΣΟ έχουν λίγη ή και καθόλου σχέση με τα συντρίμμια του παλαιού αγροτικού και ευρύτερου συνεταιριστικού κινήματος και τις λίγες υγιείς δυνάμεις ανάμεσα στις υπάρχουσες ΜΚΟ, που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Έχουν όμως αναμφισβήτητα τη δυνατότητα να ανανεώσουν τις παλαιότερες αυτές δυνάμεις με εναλλακτικές αξίες, νοοτροπίες και πρακτικές, και την προοπτική να συγκροτήσουν από κοινού έναν σοβαρό εναλλακτικό παραγωγικό πόλο στην Ελλάδα της κρίσης.

Η θέσμιση της ΑΣΟ δεν είναι κρατική υπόθεση. Λαμβάνει χώρα στην κοινωνική βάση, όταν ομάδες ανθρώπων αποφασίζουν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους και να δώσουν συλλογικές διεξόδους για την επίλυση βασικών συλλογικών και κοινωνικών αναγκών. Εντούτοις, η κοινωνική θέσμιση της ΑΣΟ δεν λειτουργεί σε αυτονομία από το κράτος και την αγορά. Αντίθετα, βρίσκεται σε διαλεκτική συσχέτιση με την κρατική ρύθμιση, από τη μία μέσω της κρατικής καταστολής και, απο την άλλη, μέσω της διαρκούς αμφισβήτησης του πολιτικού μονοπωλίου και του μονοπωλίου της βίας από το κράτος. Αντίστοιχα, αποτελεί μέρος ενός εναλλακτικού τρόπου κοινωνικής αναπαραγωγής, που αναπτύσσεται σε διαρκή ένταση με την κυρίαρχη αναπαραγωγή των κοινωνιών από το κεφάλαιο.

Με αυτήν την έννοια το σ/ν της κυβέρνησης ανοίγει ζητήματα για τη σχέση κράτους / αγοράς με την ΑΣΟ, τα οποία χρήζουν ενδελεχούς και συγκροτημένου διαλόγου στη βάση της κοινωνίας. Απαραίτητη βάση σε έναν τέτοιο διάλογο αποτελεί η παραδοχή ότι οι όροι συγκρότησης και οι σκοποί των κοινωνικών υποκειμένων της ΑΣΟ όχι μόνο δεν ταυτίζονται αλλά μοιραία αποκλίνουν από τους σκοπούς της όποιας κρατικής ρύθμισής τους. Η αυτονομία του εγχώριου κινήματος της ΑΣΟ από το κράτος και την αγορά αποτελεί κομβική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την προοπτική του. Συνεπώς, τόσο οι φορείς της ΑΣΟ όσο και ο ευρύτερος κόσμος των κινημάτων οφείλει να τοποθετείται συλλογικά απέναντι στην κρατική ρύθμιση με συγκεκριμένους όρους. Τέτοιοι όροι είναι η de facto ή de jure αναγνώριση της παραγωγικής πρακτικής των εγχειρημάτων της ΑΣΟ με όρους αυτονομίας και η διεκδίκηση του συλλογικού δικαιώματος για το άνοιγμα και τη διεύρυνση της ΑΣΟ σε όλα τα παραγωγικά πεδία απερίσπαστα από την κρατική καταστολή. Με δυο λόγια, απέναντι σε μια κρατική ρύθμιση οφείλουμε να παλέψουμε για να κερδίσουμε χώρο και μάλιστα με τους δικούς μας αυτόνομους όρους ενάντια σε κάθε είδους σχέσεις παραπληρωματικότητας με την αγορά και εξάρτησης από το κράτος.

Το σ/ν της κυβέρνησης ανοίγει το ζήτημα της κρατικής θέσμισης των φορέων ΑΣΟ με όρους κρατικού [κάθετου] συνταγματισμού και παραπληρωματικότητας σε σχέση με την εμπορευματική αγορά. Αυξάνει έτσι σε επικίνδυνο βαθμό τις εξαρτήσεις των φορέων ΑΣΟ από την κρατική γραφειοκρατία και, κυρίως, τις δυνατότητες για την από τα πάνω μορφοποίηση των κοινωνικών υποκειμένων της ΑΣΟ με βάση τις εκάστοτε πολιτικές επιλογές της ηγεσίας του κράτους. Σήμερα το κράτος λειτουργεί ως συλλογικός παράγοντας εμπορευματικοποίησης της κοινωνίας. Ως αποτέλεσμα, η προσπάθεια κρατικού ελέγχου και, ως εκ τούτου, μορφοποίησης των υποκειμένων των ΑΣΟ γίνεται με το συζητούμενο σ/ν στις κατευθύνσεις της αύξησης της παραγωγικότητάς τους σε μετρήσιμες από το σύστημα μορφές μονεταριστικής αξίας αλλά και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Περαιτέρω, το συζητούμενο σ/ν επιβάλλει με νόμο την παραπληρωματικότητα της ΑΣΟ σε σχέση με την εμπορευματική αγορά. Συγκεκριμένα, με ρητές διατάξεις ρυθμίζει την ΑΣΟ ως εμπορική δραστηριότητα, η οποία ρυθμίζεται επί ίσοις όροις με τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, μολονότι τα εγχειρήματα της ΑΣΟ έχουν σοβαρούς περιορισμούς στη διανομή κερδών, παράγουν και διακινούν μεταξύ άλλων και μη εμπορευματικές μορφές κοινωνικής αξίας, όπως αξίες χρήσης και κοινοτικές αξίες συνεργασίας και αλληλεγγύης, και σε κάθε περίπτωση δεν έχουν ίσες ευκαιρίες ανταγωνισμού με τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις στο κυρίαρχο πλαίσιο της εμπορευματικής αγοράς. Επίσης, καταδικάζει την ΑΣΟ σε περιορισμένους τομείς της κοινωνικής αναπαραγωγής, όπου η καταστροφή από την αγορά είναι τέτοια ώστε να συνομολογείται ακόμη και από τους οπαδούς της ως αποτυχία της αγοράς [market failure].

Το ασφυκτικό πλαίσιο κρατικής εποπτείας και παραπληρωματικότητας με την αγορά, που επιβάλλει το συζητούμενο σ/ν, συνδυάζεται βεβαίως με κάποιες αντιφάσεις αντιθετικές με το κυρίαρχο πλαίσιο, οι οποίες μπορούν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα κινήματα για να κερδίσουν όσο περισσότερο χώρο μπορούν από το κράτος και την αγορά μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες. Τέτοιες αντιφάσεις όμως δεν αναιρούν τη γενικότερη κατεύθυνση του σ/ν, η οποία είναι ενταγμένη στη λογική της εν γένει αντιφατικής "δίκαιης ανάπτυξης" της κυβέρνησης, στο άρμα της οποίας πρέπει να δεθούν και οι εναλλακτικές σχέσεις / δυνάμεις κοινωνικής εξουσίας της ΑΣΟ, επαναδομούμενες ως υποκείμενα άλλα από αυτά που είναι από τον κρατικό νόμο.

Εντούτοις, η δική μας θέσμιση λαμβάνει χώρα στη βάση της κοινωνίας. Δεν αντλεί τη νομιμοποίησή της από το κράτος αλλά μέσα από το de facto ρίζωμά της στην συλλογική καθημερινότητα των ανθρώπων. Απέναντι στην νέα πραγματικότητα, που φέρνουν η επίταση της εκμετάλλευσης στην αγορά και η προσπάθεια κρατικής ρύθμισης, δουλειά των εγχειρημάτων της ΑΣΟ είναι να κάνουν το επόμενο βήμα. Αυτό περνά μέσα από την πολιτικοποίηση της ΑΣΟ μέσα από τη αυτόνομη συγκρότηση δικών της πλαισίων και αρχών και την μετατροπή των εγχειρημάτων της ΑΣΟ σε τοπικά ζωντανά κύτταρα των οριζόντιων μη αντιπροσωπευτικών κινημάτων. Περνά επίσης μέσα από την δικτύωση των εγχειρημάτων της ΑΣΟ, που αποτελεί αυστηρά μονόδρομο για την επιβίωσή τους μέσα στο εκμεταλλευτικό ανταγωνιστικό πλαίσιο της εμπορευματικής αγοράς. Περνά τέλος μέσα από το σπάσιμο του διαχωρισμού οικονομίας και πολιτικής, που αποτελεί προϊόν της αστικής κοινωνίας, και την δημιουργία κοινοτικών μορφών ΑΣΟ με τη συμμετοχή εργαζομένων και τοπικών κοινωνιών, οι οποίες θα παίρνουν στα χέρια τους τοπικούς βασικούς παραγωγικούς πόρους κόντρα στις δυνάμεις του κράτους και των ιδιωτών. Μία τέτοια κοινοτικοποίηση της ΑΣΟ θα τη συσχετίσει με τη σφαίρα των κοινών, δημιουργώντας πραγματικά τους όρους για μία κοινωνική αναπαραγωγή των ζωών μας σε εναλλακτικές βάσεις. Τότε λοιπόν θα γνωρίζουμε ότι νικάμε, όταν θα πραγματοποιούμε το επόμενο αυτό βήμα, όταν δηλαδή πραγματώνουμε όλο και περισσότερες καθημερινές επιθυμίες / ανάγκες μας μέσα από μία τέτοια εναλλακτική, δική μας, κοινωνική αναπαραγωγή πέρα από το κράτος και το κεφάλαιο.

                                                     ANTIEΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ